माझीया मनाला वाट सापडेना

ती इंजिनिअरिंगच्या फायनल इयरला होती. त्यांचा सहा जणांचा ग्रुप होता. इंजिनिअरिंगच्या पहिल्या वर्षापासून ते सोबत होते. या सहा जणांचं झक्कास पटायचं. ते भन्नाट मस्ती करायचे. कितीही भांडणं झाली तरी ती काही क्षणात मिटायची. त्यांच्या कॉलेजमध्ये पुण्यातल्या एका नामांकित कंपनीचे कॅम्पस इंटरव्ह्यू आले होते. कंपनीनं आकर्षक पगार ऑफर केला होता. ग्रुपमधल्या सर्वांनी भरपूर मेहनत घेतली. परंतु, इंटरव्ह्युत त्यांच्या ग्रुपमधून फक्त तिचं सिलेक्‍शन झालं. सिलेक्‍शन झाल्यानं एकीकडे ती प्रचंड आनंदी होती तर ग्रुपमधले सगळे रिजेक्‍ट झाल्याचं सोबत तेवढंच दुःखही होतं. नोकरीच्या निमित्तानं त्यांचा ग्रुप बराचसा विभक्त होणार होता. ग्रुपमधल्या इतरांना नाकारल्या गेल्याची रुखरुख भोळ्या मनाला लागून राहिली होती. तरीही निवडल्या गेल्याचा आनंद अपार होता. कॉलेज संपल्याबरोबर कार्पोरेट कल्चरमध्ये काम करायला मिळेल, याचं समाधान मनाला मोहरून टाकत होतं. व्यक्तिमत्त्वाला लाभलेली यशाची झळाळी विलक्षण होती. कॉलेजमधल्या केवळ चार जणांचं या कंपनीत सिलेक्‍शन झालं होतं. याचा वर्गात वारंवार उल्लेख होत होता. भर वर्गात मॅडमची शाबासकी गौरवान्वित करीत होती. ओतप्रोत अभिमानानं ऊर भरून निघत होता. आपल्या मेहनतीचं फळ मिळालं, याचं समाधान मनात दाटलं होतं. स्वतःवरचा विश्‍वास द्विगुणित झाला होता. सिलेक्‍शनच्या आनंदानं ती अगदी "सातवे आसमानपर' होती, असं म्हटलं तरी चालेल.

बघता बघता कॉलेज संपलं. कंपनी जॉईन करण्याची डेट जवळ आली. तशी मनाला हुरहूर लागली. आपण कुठे कमी पडणार तर नाही ना... असा विचार सारखा छळत होता. कंपनी जॉईनींगचे सोपस्कार पार पडले. प्रशिक्षणाला सुरवात झाली. त्यांच्या लहान लहान टीम तयार करण्यात आल्या. तिच्या कॉलेजमध्ये असलेल्या मुलांचा समावेश एक दुसऱ्या टीममध्ये होता. तिच्या टीममधले सगळेच तिला अनोळखी होते. हळूहळू ओळख मुरत गेली. काही दिवसांनी त्यांचा एक स्वतंत्र असा ग्रुप तयार झाला. या ग्रुपमधील सुहास नावाचा मुलगा तिला कामात खूप मदत करायचा. दोघांचं मस्त जमायचं. तो जेवढा देखणा तेवढाच हुशारही होता. एखादं काम पटदिशी हातावेगळं करण्याचं कसब त्यात होतं. तिला त्याची वारंवार मदत लागायची. तोही मदतीला कायम तत्पर असायचा.

परंतु, कंपनीत हिटलर म्हणून ओळखला जाणारा टीम लिडर दुर्दैवानं त्यांच्या टीमचा बॉस झाला. वयानं तो फारसा मोठा नसला तरी बऱ्यापैकी सिनिअर होता. तो प्रचंड तापट स्वभावाचा आणि कामात तर अगदी सैनिकी शिस्तीचा होता. त्याच्या हाताखाली काम करणं म्हणजे हिटलरच्या एखाद्या छळछावणीत काम करण्यासारखं महाकठीण काम होतं. त्यानं अगदी काही दिवसांत टीममधल्या सगळ्या सहकाऱ्यांना सळो की पळो करून सोडलं. एखादं काम दिलं की ते डेडलाईनच्या आधीच पूर्ण व्हायला हवं असं त्याचा अट्टहास असायचा. कामात चूक झाली किंवा दिरंगाई झाली की त्याच्या तिखट रागाला सामोरं जावं लागायचं.

एकदा तिच्या हातून अगदी फुटकळ स्वरूपाची चूक झाली. यावर टीम लिडरनं तिचा चांगलं फैलावर घेतलं. प्रथम त्याच्या केबिनमध्ये आणि नंतर संपूर्ण टीमसमोर भीषण झापलं. आपण तिला सर्वांसमोर झापतोय याचं भानही ठेवलं नाही. ती पहिल्यांदाच एवढा संताप बघत होती, अनुभवत होती. आई-वडिलांनी अगदी गोजिऱ्या बाळासारखं तिला वाढवलं होतं. तिला ते कधी मोठ्या आवाजातही बोलत नसत. पण या टीम लिडरनं अगदी कडक-बोचऱ्या शब्दांमध्ये सुनावलं. त्यामुळे ती प्रचंड घाबरली, बावरली. चांगलीच भेदरली. तिला साधा शब्दही फुटत नव्हता. डोळ्यांतून निरंतर धारा वाहू लागल्या. ती छोट्याशा रुमालानं अश्रू टिपण्याचा अयशस्वी प्रयत्न करू लागली. तरी त्याचं रागावणं जराही ओसरलं नाही. तिच्या अंगाला कापरं फुटलं. थोड्या वेळानं टीम लिडर त्याच्या केबिनमध्ये तावातावानं परतला. त्यानंतर सहकारी तिच्याभोवती गोळा झाले. तिला आपल्या परीनं समाजावू लागले. सहकाऱ्यांचं प्रेम बघून तिला पुन्हा रडू कोसळलं. डेस्कवर डोकं ठेवून ती भावनांचं मळभ दूर करू लागली. शेवटी सुहास पुढे सरसावला. त्यानं तिची समजूत घातली, आधार दिला. जरा वेळानं तिनंही स्वतःला सावरलं. त्या दिवशी तिचं कामात मुळीच लक्ष लागत नव्हतं. लंचब्रेक झाल्यावर जरा मोकळा वेळ मिळाला.

""अरे काय हा हिटलर यार. याला जराही अक्कल नाही. कामाशिवाय याला काहीच कसं दिसत नाही! अरे माणुसकी नावाचा काही प्रकार असतो की नाही! याला माणूस म्हणायलाच नको. कामात हा अगदी जनावर आहे. मनात जराही दया-माया नाही. आपले ज्युनिअर ही माणसं आहेत याची जराही जाण नाही. अगदी यंत्रांसारखं राब राब राबवून घेतो. चूक झाली तर बोचऱ्या शब्दांचे फटके देतो. पूर्वीच्या काळी गुलाम नावाची जी पद्धत होती तशीच आपली अवस्था झाली आहे. आम्ही याचे गुलाम आणि हा आमचा मुकादम...!'' सुहासनं चर्चेला सुरवात केली. रिसेसची वेळ झाल्यानं सगळे कॅन्टीनमध्ये जमले होते. ती तर अजूनही शांत होती. तिचा अगदी पुतळा झाला होता.

""होय रे, अगदी बरोबर बोललास. परवा मलाही त्यानं कसलं झापलं म्हणून सांगू... अरे क्षुल्लक चूक होती. पण नाही. चूक करायची नाही म्हणजे नाही. त्याला ना शंभर टक्के परफेक्‍शन लागतं. हा स्वतः तरी शंभर टक्के परफेक्‍ट आहे का? नाही ना. मग दुसऱ्यांकडून मोठमोठ्या अपेक्षा कशाला बागळतो, ते काही कळत नाही. राक्षस आहे लेकाचा. गेल्या जन्मी नक्कीच असूर असेल. आणि पुढचे दहा जन्मही असूरच राहील.'' त्यांच्या ग्रुपमधला विशाल बोलत होता.

""याला ना, आपण चांगला धडा शिकवायला हवा. तेव्हाच याचं टाळकं जागेवर येईल. याच्या ना, खुर्चीचा एक पायच मोडून ठेवायचा. म्हणजे हा बसायला गेला की धाडकन आपटेल. आणि सगळं हसं होईल. नको त्यापेक्षा ना, याच्या खुर्चीत एखादी टाचणी टोचून ठेवायची. म्हणजे हा चांगला विव्हळेल. पण अरे... या सगळ्या जुनाट कल्पना झाल्या. आपण कॉम्प्युटरच्या जगात वावरणारे आहेत. आपण काहीतरी वेगळं करायला हवं. याच्या कॉम्प्युटरमध्ये ना, डेडली व्हायरस टाकायला हवा. याच्या सगळ्या महत्त्वाच्या फाईल्स करप्ट झाल्या ना, की खरी अद्दल घडेल. किंवा यापेक्षा एक भन्नाट कल्पना आहे. याच्या किबोर्डवर ना, बेडूक सोडायचा. हा किबोर्ड बाहेर काढायला गेला की बेडूक याच्या टायवर उडी मारेल. कसला घाबरेल ना हा तेव्हा... कित्ती मजा येईल ना.'' सईच्या क्रियेटीव्ह माईंडमधून एकावर एक आयडियाज येत होत्या. त्यावर सगळे पोट धरून हसत होते. बेडकाची आयडिया ऐकून तर तिलाही हसू फुटलं. ती गालातल्या गालात हसू आवरू लागली.

""सई, तू म्हणते तसं करता येईल. पण जरा शांत डोक्‍यानं विचार करा. कंपनीला आपलं कारस्थान कळालं तर आपल्याला अगदी दोन सेकंदात कंपनीतून काढून टाकतील. सोबत आपल्या रिझ्युमवर आपल्या अतुलनीय कामगिरीचा ठसा उमटवतील. आपलं सगळं करिअर बरबाद होईल. मित्रांनो, आपण असं मुळीच करायला नको.'' संजोग अगदी समजूतदारपणे म्हणाला. ही चर्चा अशीच सुरू राहिली. पण त्यातून काही तोडगा निघाला नाही. थोड्या वेळानं पुन्हा काम सुरू झालं. तिनंही मनातल्या रागावर नियंत्रण मिळवून काम पूर्ण करून दिलं. आता टीम लिडर विषयी मनात प्रचंड संताप खदखदत होता. ती त्याचा प्रचंड तिरस्कार करू लागली होती.

त्या दिवसापासून ती प्रचंड सांभाळून काम करू लागली. कामात जराही चूक होऊ देत नव्हती. परंतु, एक दिवस तिच्या हातून चूक झालीच. तिला लागलीच टीम लिडरचा तापट चेहरा आठवला. अंगारा कापरं फुटलं. हृदयाची धडधड वाढली. आता तो आपल्याला जाम झाडणार, जराही गय करणार नाही, असे भीषण विचार एकापाठोपाठ एक धडकू लागले. ती अगदी खिंडीत सापडली.

तेवढ्यात लंचब्रेक झाला. डिफेन्स करायला तेवढाच वेळ मिळाला. ती त्या विचारांमध्येच कॅन्टीनमध्ये गेली. सोबत सुहास होता. तो म्हणाला, आज मला तुझ्याशी जरा महत्त्वाचं बोलायचं आहे. आपण स्वतंत्र टेबलावर बसायचं का? तिलाही त्याच्याशी बोलायचं होतं. झालेली चूक त्याला सांगायची होती. त्यावर काही मार्ग निघतो का, पळवाट सापडते का या शक्‍यतेवर विचार करायचा होता. दोघं जेवायला टीमपासून वेगळे बसले. तसा सुहास बोलू लागला.
""गेल्या काही दिवसांपासून तुला काहीतरी महत्त्वाचं सांगायचं आहे. पण हिंमत होत नव्हती. आपण छान मित्र आहोत. आपलं चांगलं जमतं. तुलाही माझ्यासोबत वेळ घालवायला आवडतो. आपण एकमेकांना सगळी मदत करतो. सोबत आपण एकाच कंपनीत काम करतोय. आपलं एकमेकांच्या घरी जाणं-येणंही आहे. माझ्या आई-बाबांना तुझा स्वभाव आवडतो. मलाही आता तुझ्या स्वभाव... म्हणजे तू आवडतेस. मला जशी पत्नी हवी होती तू तशीच आहेस. तू माझ्याशी लग्न करशील...?''



**********************************************************************

""खरंच ग! मला तू खूप आवडतेस. तुझा मनमिळाऊ स्वभाव, इतरांना सोबत घेऊन चालण्याची वृत्ती सहज आपलंस करून जाते. तुझा आवाज तर अगदी मधापेक्षा मधुर आहे. एकदा का तुझा आवाज ऐकला की तो ऐकतच राहावा असं वाटतं. तो हळूवार ध्वनी कानात निरंतर गुंजत राहतो. आता तर माझं तुझ्यावर एवढं प्रेम जडलंय की तू सोबत नसतानाही सोबत असतेस. ध्यानी-मनी-स्वप्नी तुझाच वास असतो. प्लीज नाही म्हणू नकोस. माझं तुझ्यावर फार फार प्रेम आहे.'' सुहास अगदी जीव ओतून बोलत होता. पण तिचं त्याच्या बोलण्याकडे मुळीच लक्ष नव्हतं. तिच्या डोळ्यांसमोर टीम लिडरचा कातावलेला चेहरा झळकत होता. आपल्याला तो जाम रागावणार आहे याची मनात धास्ती होती. परंतु, सुहास जे काही बोलत होता त्याचा अर्थ समजत होता. त्यानं प्रपोज केलंय हे उमगलं होतं. एकाचवेळी दोन वेगवेगळ्या परिस्थितीला तोंड देत असल्याने मनात विचारांची कोंडी झाली होती. त्यातून मार्ग सापडत नव्हता. चलबिचलता क्षणाक्षणाला वाढत होती. अस्वस्थतेनं जागा व्यापली होती.

तेवढ्यात सुहास म्हणाला,""अगं हरकत नाही. तू जरा विचार करून निर्णय दिलास तरी चालेल. मला आताच घाईत दिलेलं उत्तर अपेक्षित नाहीए. उलट तू एवढा मोठा निर्णय विचार करूनच द्यावा असं मला वाटतं. काहीही झालं तरी हा आपल्या आयुष्यभराचा निर्णय आहे. तो एवढा सहज थोडाच घेता येईल.''
तिला पळवाट सापडली. तिनं सुहासला विचार करून सांगते असं सांगितलं. तेवढ्यात त्यांचा टीम लिडर कॅन्टीनमध्ये आला. आजूबाजूला कटाक्ष टाकून थेट स्वयंपाक खोलीत घुसला. स्वयंपाक्‍याला मदत करायला असलेल्या म्हताऱ्यासोबत बोलू लागला. टीम लिडरचं तसं कंपनीत कुणाशीच पटत नव्हतं. तो कायम एकटा राहायचा. कॅन्टीनमध्ये एकटाच जेवायचा. परंतु, म्हाताऱ्यासोबत बोलताना त्याला तिनं बऱ्याच वेळा बघितलं होतं. तिच्या मनात शंका उमटली. तिनं सुहासजवळ ती व्यक्त केली.

""मलाही फारसं माहीत नाही गं... पण मीसुद्धा आपल्या बॉसला बऱ्याच वेळा त्या म्हाताऱ्यासोबत बोलताना बघितलंय. मलाही सुरवातीला याचं आश्‍चर्य वाटलं होतं. नंतर मी विचार करणं सोडून दिलं. आधीच आपल्या आयुष्यात काय कमी संकटं आहेत... डिटेक्‍टीव्हशीप करायला वेळ तरी आहे का आपल्याकडे... पण एक मात्र खरं, ते म्हणजे आपल्या बॉसचं कंपनीत कुणाशीच पटत नाही. सगळ्यांशी तो भांडत असतो. पण त्या म्हाताऱ्याशी त्याचं चांगलं जमतं. देवच जाणो, काय प्रकरण आहे ते... '' सुहासच्या मनातही शंका आली होती.

कॅन्टीनमधून टीम लिडर गेल्यावर ती स्वयंपाक खोलीत गेली. तिथं तो म्हातारा खाली जमिनीवर बसून आमटी-राइस खात होता. तो कमालीचा हळकूळा दिसत होता. जेवताना त्याचा उजवा हात थरथर कापत होता. वयानं तो 60-65 च्या घरात असावा. तिला बघून तो बावरलाच. कारण कंपनीचे कर्मचारी सहसा स्वयंपाक खोलीत येत नसत. आपल्या हातून काही चूक झाली असेल, असा त्याचा समज झाला.

""सॉरी मॅडम. काही चूक झाली असेल तर मला माफ करा. म्हातारपणामुळे कधी कधी हातून नकळत काही चूक होते. मी तसा मुद्दाम काहीच करत नाही. आणि या कॅन्टीनमध्ये कामही भरपूर असतं. भांडे घासणं, त्यानंतर भाजी चिरून देणं, आणि बरीच काही कामं मागे लागतात. काही चुकीचं घडलं असेल तर प्लीज ते मनावर घेऊ नका. माझी तक्रार करू नका.'' आमटी-राइसचं ताट जमिनीवर ठेवून आजूबाजूच्या वस्तूंचा आधार घेत म्हातारा उठला. हात जोडून माफी मागू लागला. अगदी काकुळतीला येऊन गयावया करू लागला. तिला वरमल्यासारखं झालं.

""नाही हो बाबा. तसं काहीच नाही. तुमचा काहीतरी गैरसमज झालाय. मी एका दुसऱ्या कारणासाठी स्वयंपाक खोलीत आले. मला एक सांगा... आमच्या बॉसचं आणि तुमचं कसं काय जमतं. तो स्वभावानं अगदी खडूस आहे. त्याचं कुणासोबतच पटत नाही. तुम्ही कसे काय त्याला सहन करता. उलट तो तुमच्याशी चांगला हसून, आदरानं बोलतो. हे कोडं मला काही उलगडलं नाही. म्हणून मी तुमच्याकडे आले...'' तिनं लागलीच खुलासा केला.

""नाही गं पोरी... मी तुला पोरी म्हटलं तर चालेल ना...!''
""हो. काही प्रॉब्लेम नाही.''

""मी जवळपास 3-4 वर्षांपासून या कॅन्टीनमध्ये काम करतोय. आतापर्यंत 4-5 कॅन्टीनमध्ये काम केलंय. काही वर्षांपूर्वी मी एका कॉलेजच्या कॅन्टीनमध्ये कामाला होतो. त्या कॉलेजमध्ये तुमचा बॉस शिकायला होता. तेव्हाची त्याचा स्वभाव असाच होता. कुणाशी बोलायचा नाही की कुणासोबत संबंध ठेवायचा नाही. शिवाय तापट स्वभाव असल्यानं कुणीच त्याला जवळ करीत नव्हतं. शेवटी एक दिवस मीच त्याच्याशी बोलता झालो. तेव्हा त्याच्या घरचा सगळा इतिहास कळाला...''

""तो लहान असतानाच त्याचे वडील वारले. त्यानंतर आईनं दुसरं लग्न केलं. त्याच्या नवीन वडिलांना आधीच दोन मुलं होते. ते त्याच्याशी फार फटकून वागत. नवीन वडील कायम शिस्त शिकवत. आईनं जोडलेलं नवीन नातं हळूहळू खटकू लागलं होतं. त्याच्याच गोजिऱ्या घरात त्याचा जीव घूटमळू लागला होता. त्याची चिडचिड वाढली. तरीही कुणी त्याच्याकडे लक्ष दिलं नाही. कालांतरानं तो अबोल आणि प्रचंड तापट झाला. तो त्याच्याच खोलीत वेळ घालवू लागला. इतरांशी त्याची भांडणं होऊ लागली. पण तो अभ्यासात प्रचंड हुशार होता. कॉलेजमध्येच असताना त्याला नोकरी लागली. नोकरी लागल्यावर त्यानं घर सोडलं, ते कायमचंच. कंपनीच्या कामात प्रचंड डेडिकेशन दाखविल्यानं त्याला टीम लिडर करण्यात आलं. कंपनीचं कोणतंही काम तो डेडलाईनच्या आधीच आणि अगदी परफेक्‍ट करून देत असल्यानं कंपनीनं त्याच्या फटकळ स्वभावाकडे सोईस्कर दुर्लक्ष केलं. इतरांनी केलेल्या तक्रारींवर ऍक्‍शन न घेता फक्त वेळोवेळी समज दिली.''

""पण विश्‍वास ठेव. त्याचा स्वभाव अगदी फणसासारखा आहे. वरवर प्रचंड तापट तर आत कमालीचा हळवा, मधुर आणि अगदी लहान मुलासारखा भाबडा. माझ्यासाठी तर तो देवाचंच रूप आहे. मला कामाचे चार एक हजार मिळतात. माझा मुलगा ऑटो चालवतो. त्याचीही कमाई मोजकीच आहे. माझा नातू अभ्यासात खूप हुशार आहे. परंतु, त्याला शिकवण्याइतपत आमच्याकडे पैसे नाहीत. तुमच्या टीम लिडरला हे कळाल्यावर त्यानं मला मदत केली. माझ्या नातवाच्या अभ्यासाचा संपूर्ण खर्च उचलला. या जगात कुणी कुणाला आण्याची मदत करीत नाही. त्यानं तर माझ्या नातवावर लाखो रुपये अगदी सहज खर्च केले. तो खरंच परमेश्‍वराचं रूप आहे.''

""पण परमेश्‍वरसुद्धा आपल्या अनुयायांची कायम कठीण परीक्षा घेत असतो. त्यांच्यावर संकटांचा सातत्यानं मारा करीत असतो. दोन वर्षांपूर्वी त्याचं लग्न झालं. चांगली सोन्यासारखी बायको मिळाली. त्याचा तिच्यावर खूप जीव होता. तिला तो कधीच दुखवत नव्हता. त्याच्या साचलेल्या आयुष्यात हळूवार प्रेमाची गुलाबी पहाट झाली होती. पण दुर्दैव आड आलं. पहिल्या बाळंतपणात बाळही गेलं आणि तीही गेली. तेव्हापासून त्याचा स्वभाव कमालीचा तापट झालाए. आता तर तो सारखा चिडत असतो. मी तर असं ऐकलंय की कंपनी त्याच्यावर स्ट्रीक्‍ट ऍक्‍शन घेणार आहे. पण तो तसा नाहीए. कंपनीनं त्याला समजून घेतलं पाहिजे.''

म्हाताऱ्यानं त्याचा सगळा इतिहास पालथा केला. थोड्या वेळानं लंच ब्रेक संपला. ती ऑफिसमध्ये आपल्या जागी येऊन बसली. तिच्या मनात म्हाताऱ्यानं सांगितलेली हकिगत घोळत होती. सखोल विचार करायला लावत होती. एवढ्यात त्या बॉसनं तिला केबिनमध्ये बोलवलं. तिच्या हातून चूक झाल्याचं त्याला समजलं होतं. त्यानं बोचऱ्या शब्दांत झापायला सुरवात केली. परंतु, यावेळी ती घाबरली नाही की बावरली नाही. डोळ्यांत जराही पाणी तरारलं नाही. उलट तिच्या मनात त्याच्याविषयी कमालीची सहानुभूती उमटत होती. तिला त्याचं भळभळणारं मन समजलं होतं... त्याचं दुःख आपलंसं झालं होतं...

****************************************************************************

तिला बॉसच्या चिडखोर स्वभावामागचं मूळ कारण गवसलं होतं. त्यावर ती निरंतर विचार करीत होती. पण कोणताच समाधानकारक उपाय सापडत नव्हता. विचारांच्या कित्येक फेऱ्या झाल्या तरी हाती कडवट निराशा पडत होती. विचार करून करून डोक्‍याचा अगदी भुगा झाला होता. काही दिवसांपासून डोक्‍यात तेच ते विचार घोळत असल्याने कशातच मन लागत नव्हतं. पण ऑफिसच्या कामात तिनं कुचराई केली नाही. अन्यथा पुन्हा बॉसच्या तिखट रागाला सामोरं जावं लागलं असतं. दुसरीकडे, सुहासची उत्सुकता शिगेला पोहोचली होती. त्याच्या प्रश्‍नार्थक नजरा दररोज उत्तर शोधत होत्या. त्याच्या मनातील घालमेल नकळत साद घालत होती. त्याच्याशी बोलताना आता तिला आपलीच लाज वाटू लागली. आपण त्याला कित्येक दिवसांपासून केवळ टांगून ठेवलंय याचा अनावर संताप येत होता. पण करणार तरी काय? सध्या तिचीच मानसिकता स्थिर नव्हती. अशा पराकोटीच्या द्विधा मनःस्थितीत तिला आयुष्यभराचा महत्त्वपूर्ण निर्णय घ्यायचा नव्हता.

एक दिवस तिनं ठरवलं की याचा सोक्षमोक्ष लावायचाच. काहीतरी ठोस निर्णय घ्यायचाच. रात्रीचं जेवण आटोपल्यावर ती आपल्या खोलीत बिछ्यान्यावर बसून राहिली. तिच्या बाजूला टेबलावर असलेला लॅम्प खोलीतला काळोख दूर करण्याचा नेटानं प्रयत्न करीत होता. घड्याळाची टिकटिक रात्रीची नीरव शांतता हळुवारपणे कुरतडत होती. काळ संथ गतीनं पुढे सरकत होता. ती मात्र अगदी स्थितप्रज्ञ होती. डोक्‍यातील अवजड विचार विचारशक्तीला सुन्न करीत होते. एवढ्यात तिचं मन बोलतं झालं.

""खरंच कुणाच्या आयुष्यात कोणती संकटं असतील याची जराही कल्पना आपल्याला नसते. एखाद्या व्यक्तीच्या वागण्या-बोलण्यावरून आपण त्याच्याविषयी आपलं मत बनवत असतो. पण जरा खोलात जाऊन बघितलं तर त्याच माणसाचा एक वेगळाच चेहरा समोर येतो. कधी कधी तो चेहरा अंतर्मुख करून जातो. तर कधी तो अत्यंत भयावह असतो. खरंच आपण जे म्हणतो की मला माणसांची पारख आहे, ते कितपत खरं असतं! वागण्या-बोलण्यातून एखाद्या माणसाची आपण पारख करू शकतो का? नाही कधीच नाही...''

""आता आमच्या टीम लिडरचंच उदाहरण घेतलं तर त्यानं लहानपणापासून कितीतरी संकट फेस केली आहेत. आयुष्यात उद्‌भवलेल्या संकटांची छाप हळव्या मनावर पडल्याने त्याच्या स्वभाव अत्यंत रुक्ष झालाय. स्वभावातील काटेरीपणामुळे त्याच्याशी कुणी संबंध ठेवत नाही. त्याला कायम नावं ठेवतात. पण तो दिसतो तसा नाहीए. मुळात त्याचा स्वभाव खूप चांगला आहे. तो इतरांना मदत करणारा आहे. त्याला कुणीतरी समजून घेणारं हवंय. त्याला कुणीतरी आपलं हवंय. त्याला चांगली साथ मिळाली तर त्याच्या आयुष्याला नवसंजीवनी मिळेल. नुकत्याच फुललेल्या कोमल कळीसारखं ते हळुवारपणे बहरेल. त्या सुवासानं दोघांचं आयुष्य खऱ्या अर्थानं मोहरून उठेल. खरंच, त्याला एखाद्या समजूतदार जोडीदाराची नितांत गरज आहे. हे त्याला समजत नसलं तरी मला त्याच्या वागण्यावर हाच एक उपाय दिसून येतोय.'' विचारचक्र काही केल्या खंडित होत नव्हतं.

""मी त्या जोडीदाराची भूमिका यशस्वीपणे वठवू शकले का? त्याला आ जन्म साथ देऊ शकेल का? त्याच्यावर निरंतर प्रेम करू शकेल का? माहीत नाही... म्हणजे अजून तसा निर्णय घेणं कदाचित कठीण आहे. पण एखाद्या व्यक्तीचं आयुष्य सावरण्यासाठी त्याच्याशी थेट लग्न करायचं हे कितपत योग्य आहे...! मला त्याच्या परिस्थितीची जाणीव आहे. त्या परिस्थितीत सुधारणा करण्यासाठी शक्‍य ते करण्याची तयारी आहे. मला त्याच्याबद्दल कमालीची सहानुभूती वाटते. आपण काहीतरी करायला हवं असं मन याचना करतं. कारण मी त्याच्यातील माणूस बघितला आहे. त्या अबोल माणसाला पुनरुज्जीवित करण्यासाठी माझी धडपड सुरू आहे. पण त्यासाठी त्याच्याशी लग्न करणं हे जरा धाडसाचं वाटतं. एखाद्या माणसात बदल करण्यासाठी त्याच्याशी थेट लग्न करायचं हा जरा टोकाचा निर्णय वाटतो. सहानुभूती आणि प्रेमात जरा अंतर आहे. त्याचाही मी जरा विचार करायला हवा.'' तिच्या समजूतदार मनात आलं.

""पण एक मात्र खरं. तो माणूस म्हणून चांगला आहे. लग्नासाठी त्याचा विचार करता येऊ शकतो. पण हेही खरं की माझं त्याच्यावर प्रेम नाही. त्याच्याविषयी सहानुभूती वाटते म्हणून मी असा विचार करीत आहे. त्याचा स्वभाव चांगला असल्यानं अगदी लग्नाचा विचार करण्यापर्यंत विचारांची मजल गेली आहे. पण त्याचं आधीच एक लग्न झालंय. या लग्नाला माझे आई-वडील नक्कीच विरोध करतीय. या शिवाय नातलग आणि समाजही माझ्या विरोधात जाईल...'' तिनं जरा प्रॅक्‍टिकल विचार केला.

""सुहासनं मला प्रपोज केलंय. त्याला माझे आई-वडील ओळखतात. शिवाय त्याच्या आई-वडिलांना माझा स्वभाव आवडतो. तो कायम मला कामात मदत करतो. मला काय हवं काय नको याची आस्थेनं चौकशी करतो. मलाही त्याचा स्वभाव आवडतो. आमच्या हॉबीज, प्रॉयॉरिटीज, स्टेट्‌स एकसारखं आहे. तो दिसायला जरा गव्हाळ रंगाचा असला तरी त्याचं मन स्वच्छ आणि निर्मळ आहे. मी सुहासकडे दुर्लक्ष करून चालणार नाही. मी त्याच्या प्रपोजचा गांभीर्यानं विचार करायला हवा.'' विचारांची अनेक आवर्तनं झाली. शेवटी तिनं निर्णय घेतला. त्यावर ठाम राहण्याचा दृढ निश्‍चय केला.

दुसऱ्या दिवशी ऑफिसमध्ये गेल्यावर लंचब्रेकमध्ये तिनं सुहासला गाठलं. काहीतरी महत्त्वाचं सांगायचंय, असं कारण सांगून कॅन्टीनमधला मोकळा टेबल शोधला. सुहासला कळून चुकलं की आता परीक्षेची वेळ समोर येऊन ठेपली आहे. तिच्या उत्तरावर आपलं भावी आयुष्य अवलंबून आहे. त्याच्या मनात कमालीची घालमेल सुरू झाली. तिच्या उत्तरावर बेतलेली परिस्थिती ताडण्यासाठी मनाची अनामिक धावाधाव सुरू झाली. सुहास अगदी शांत झाला. त्यानं तिला बोलायला मोकळा वेळ दिला. आज त्याला केवळ तिचा निर्णय ऐकायचा होता. त्या निर्णयावरून त्याच्या प्रेमाचा फैसला होणार होता. ती बोलू लागली.
""सुहास तू माझा चांगला मित्र आहेस. तुझी मैत्री मी कायम गृहीत धरते. तुझा मला मोठा आधार आहे. कधीही एकटं वाटलं तरी तुझा भक्कम पाठिंबा मनाला उभारी देतो. म्हणून मी तुझ्याशी बोलण्याचा निर्णय घेतलाय. आपला बॉस दिसतो तसा नाहीए. त्याच्या आयुष्यात काय घडलंय हे मी कालच तुला सांगितलंय. आयुष्यात आलेल्या भीषण संकटांमुळे तो चिडखोर झालाय. त्याला बदलण्याची गरज आहे. त्याला कुणाची तरी साथ हवी आहे. आणि मला वाटतं, मी त्याला मदत करायला हवी. त्याची संकटं दूर करण्यासाठी पुढाकार घ्यायला हवा. मला त्याची अशी परिस्थिती बघवत नाहीए. तुला माहीत आहे मी किती हळवी आहे. असं काही विचित्र दिसलं की मी लगेच अंतर्मुख होते. त्याच्या गांभीर्यानं विचार करते. प्लीज मला समजून घे.'' तिच्या बोलण्याचा काहीएक अर्थ निघत नव्हता. सुहास अजूनही शांतच होता.

""सुहास आपण दोघांनी मिळून त्याला मदत करायची का? त्याला सावरण्यास हातभार लावायचा का? आपण पुढाकार घेतला नाही तर तो आयुष्यभर असाच राहील. उलट त्यातील रानटीपणा अधिक उग्र होत जाईल. त्याला कंपनीतून काढून टाकतील. त्यानंतर त्याला कुणीच नोकरीवर घेणार नाही. कारण प्रत्येकाला त्याचा विक्षिप्त स्वभाव माहीत असेल. आपण त्याला मदत करूयात का?'' तिनं एकावर एक प्रश्‍नांचा सरी भरल्या.

""हो. मी तुला साथ देईल. त्याला पुन्हा उभं करण्यात हवी ती मदत करेल. आणि प्लीज माझ्या मैत्रीच्या दबावाखाली येऊन काही निर्णय घेऊ नकोस. तू मला "हो' म्हटलं किंवा "नाही' म्हटलं तरी मी तुला मदत करेल. माझी तयारी आहे तशी. तू निश्‍चिंत राहा.'' सुहासनं खुलासा केला.

""अरे वेड्या, तू पण ना... खरच कलंदर आहेस. बरं कान देऊन ऐक, मी काय म्हणतेय ते... आय.. लव्ह.. यू.. माझं तुझ्यावर मनापासून प्रेम आहे. मला तू खूप आवडतोस. कारण मला तू समजून घेतो. माझ्या मनातल्या भावना जाणतोस. मला तुझी जन्मभराची साथ करायची आहे. तुला भरभरून प्रेम द्यायचं आहे. आय लव्ह यू लॉट... फॉर एव्हर...'' ती एका श्‍वासात बोलली.

सुहासचा कोमेजलेला चेहरा फुलला. मनातील शंकेची जळमटं दूर झाली. अनावर आनंदाच्या उकळ्या फुटू लागल्या. अंगात अनामिक ऊर्जा संचारली. डोळ्यांत नवस्वप्नांनी भरारी मारली. त्यानं हाताची उजवी मूठ वळून "येसऽऽऽऽ आय गॉट इट. आय ऍम डॅम लकी गाय.' असं म्हणत जल्लोष केला. त्याला तिची साथ लाभली. आयुष्यभराची.

(समाप्त)